مقدمه:

کلمه پسته واژه ای دری وبسیار کهن می با شد اصل این کلمه به سرزمین مادری پسته مربوط میشود و به گفته مردمی از منطقه خراسان گرفته شده است.جایگاه اولیه درختان پسته محدوده سرزمین است که رویشگاه طبیعی پسته در ان واقع بوده است مطابق مستندات تاریخی وموجود چنین محدوده ای در قلمرو فرهنگی خراسان یا افغانستان فعلی بوده و رویشگاه اصلی و اولیه درختان پسته است .حد غربی دامنه رویش درختان تا هرات وحد شرقی آن تابدخشان بوده است .  انتقال درحتان پسته به سایر مناطق جهان بعد ازظهور اسلام انجام شده است.در این معلومات که من تهیه کردم در مورد امراض ، آفات  که در اکثر نقاط پسته خیز که با عث کاهیش کمی وکیفی محصولات پسته میشود بحث مختصر صورت گرفته ،برای استفاده بیشتر محصیلین ومامورین رشته جنگلها وباغداری در ان توضیحات داده شد. ازامراض،حشرات ،آفات طبیعی و برخی خصوصیات حشره شناسی، اسامی علمی ،شکل شناسی وغیره بیان شده است. هنگام مبارزه با امراض وآفات شناخت آنها ضروری پنداشته میشود بدون شناخت مبارزه علی آن نتیجه مطلوب نخواهد داد. اما درکشور ما درین راستا کدام فعالیت راجع به امراض وآفات پسته تحقیق صورت نگرفته تادانسته شود که پسته ما ازکدام امرض آفات متضرر میشود. اگر دربرابری امراض وآفات پسته درکشور ما اقدامات لازم صورت نگیرد خسارات انگفت به پیکری اقتصاد کشور وارد خواهد کرد.

تاریخچه:

پسته نبات است كه اززمان ها بسیار قدیم درنقاط مختلف جهان مورد كشت ورویش قرار گرفته است. دروطن عزیزما افغانستان ازجمله نبات بومی بوده كه دریك كمربند ازشمال شرق وطرف غرب درولایات بدخشان ، بغلان ، سمنگان ، بلخ ، باد غیس وهرات بشكل طبیعی آن درتپه های خاكی وسخریی درارتفاع 600 الی 1800 متر ازسطح بحر واقع گردیده است. اكثریت درختان طبیعی پسته درولایات باد غیس ، بدخشان ،سمنگان وبغلان وجود دارد. درختان پسته دربعضی ازكشورها مانندی ایران ، تركیه ، افغانستان 4000 سال قبل ازمیلاد به شكل وحشی واهلی آن مورد بذر قرار میگرفت. وطن اصلی پسته شرق میانه خصوصآ ایران ، افغانستان وتركیه میباشد كه ازاین مناطق به سایر نقاط جهان انتشار یافته است .ازسابق اندام ها مختلف درخت پسته ازنظر خوراكی ، طبی ،‌صنعتی استفاده شد ه به این معنی كه انسان ازمیوه ، پوست ، خسته وهمچنین برگ ، ساقه و ریشه آنهارا مورد استفاده قرارمیداد. انسان ها از اوایل به شناختن پسته متمایل بودند.از مغز پسته به عنوان یكی ازخوراكه های مطبوع مفید ونیرو بخش اززمان های خیلی قدیم استفاده میكرد.وبعدها در تركیب بعضی خوراكه ها وارد شد ه است

پسته

نام علمی پسته pistacia بوده درخت پسته مربوط به گروپ Angiospermفامیل Anacardiaceaeبوده كه تقریبا 11نوع دارد.درافغانستان سه نوع آن زیاد مشهوراست درختان پسته دارای قد كوتاه ارتفاع آن درحدود5 متربوده.وبعد از10-15سال به ثمرمیرسد.عمرطبیعی آن بیش از1000 سال بوده از3-70كیلوگرام درسالهای كه آب وهوا مناسب باشد حاصل می دهد.درخت پسته دوپایه ای یعنی دارای جنس های مذكرومونث می باشد.وهرنوع درخت آن به طورجداگانه قراردارد. برگ درخت پسته از5-8 برگچه تشكیل شده است بنابران درخت پسته دارای برگهای مركب میباشد ریشهای درخت پسته عمودی است.ریشه ها به عمق بیشتراز4- 8 متردر داخل خاك فرومیرود قدرت تولیدی ریشه فرعی درخت پسته خیلی ضعیف است.وهرگاها ریشه اصلی قطع گردد قبل ازتولید ریشه فرعی درخت در اثرنرسیدن آب ومواد غذایی كافی خشك شده از بین میرود ریشه های موی مانند كه جذب آب توسط ان صورت میگرد در اخر ریشه ها قرار  دارد.

اهمیت  پسته :

پسته به عنوان یك محصول استراتیژیك جای گاهی خاص را دربین تولیدات وپیداواری كشور دارد ویكی از اقلام صادراتی مهم كشور را تشكیل میدهد. كه تقریبآ قبل از جنگ داخلی 50%‌ صادارات میوه خشك وطن مارا تشكیل میداد. پسته افغانستان نظر به كیفیت وكمیت غذای ورنگ طبیعی اش درجهان شهرت خوب دارد. پسته ازجمله خواركه های مقوی ومغذی بوده سرشار ازویتامین های A وB كمپلكس میباشد.جنگلات پسته درتقویه اقتصاد مردم نیز نقش ارزنده دارد چنانچه همه ساله یك تعداد زیاد مردم خصوصآ آنهایكه درمجاورت جنگلات پسته زندگی دارند پول كافی بدست میاورد. پسته را جمع آوری نموده وبه فروش میرساند ودربدل وسایل معیشت خود را را فراهم مینماید.حاصلات پسته توسط مردم به طوری مجانی بیدون كدام تكس جمع آوری شد ه وهیچ نوع مزاحمت ازطرف كس نمیشود. اما حفظ ومراقبت جنگلات پسته توسط حكومت صورت میگیرد. ازحاصلات پسته سالانه تقربآ 1300 تن پسته به خارج صادر میگرد ید. مجموع پسته های تولید شده سالانه افغانستان 2000 تا 2500 تن میرسد. سازمان خوراكه جها ن (F.AO) میزان صادرات محصول پسته افغانستان را درسالهای 1981 – 1993 سالانه درحدود 2000-2500 تن براور كرده است. وعناصرموجوده درصد گرام پسته رانشان میدهد. پسته به علت داشتن مواد غذایی مفید ازاهمیت خاصی برخواردار است. طوری كه هركدام ازین مواد به نوبه خود اثری زیادی درفعالیت های حجرات ومیتابولیزم بدن دارد. به طور مثال دریك كیلو گرام پسته حدود 5/3  گرام فاسفورس اجود دارد وبه خاطر همین است كه پسته درفعالیت ونیروی تولید مثل اثربسزای دارد. همچنان حدود 90/0 گرام كلسیم دراین میوه خشك اجود دارد كه درساختمان استخوانها ،‌خون وعضلات بدن نقش دارد.                  

امراض مهم درختان  پسته

 مرض پوسیدگی طوقه وریشه پسته   phytophthora megasperma Drechsler)):یکی از امراض مهم درختان پسته در ایران میبا شد وبه ان شیره سیاه نیز گفته میشود این مرض طبق گزارش بهداد سال 1337 توسط صرا فی در سال 1344 مورد مطالعه قرار گرفت.در سال 1345 شریف و ارشاد ودر سال1346 مستوفی پور مرض مذکور در ایران دیده شده.براساس گزارش بهداد 1377 این مرض احتمالا از سالهای قبل وجود داشته و اولین بار توسط یک کارشناس باغبانی از امریکا به نام venning)) ازایران گزارش شده بود.مرض پوسید گی طوقه وریشه پسته (جای خارج شدن تنه ازخاك ) رامورد بحث قرار میدهیم. عامل این مرض باعث خشكی درختان در باغها وجنگلات پسته كه ظاهرآ بدون هیچ دلیل ودرحالیكه برگهایش سبز خشك شده اند درمدت نسبتآ كوتاهی این عمل رخ میدهد. چنین اتفاقی میتواند برای درختان مجاور این درختان ویا در ردیف هایدیگر همان باغ رخ دهد. درمناطق پسته كاری به این مرض نامی انگومك پسته اطلاق میشود. عامل این مرض قارچی مایكروسكوپیك است كه درمحل تماس بیشترآب یا رطوبت با تنه درخت در زیر پوست آن ساكن شده وشروع به نابود كردن تنه درخت میكند.

علایم مرض :

اگر خاك دورتا دور اطراف تنه درخت درمحل طوقه ( جای خارج شدن تنه ازخاك ) دورشود دردرختان آلوده شیره درخت كه بصورت قطرهای سفید خورد وبزرگ ازمحل طوقه درخت خارج شد ه ودر مجاورت هوا خشك مشاهده میشود. چنانچه پوست این قسمت جدا شود شیره سفید رنگی بیرون میریزد كه درمجاورت هوا سریعآ به قهوئی تاسیاه رنگ تغیرمیكند . ازچنین تنه بوی پوسیده گی شدید به مشام میرسد. اگر درخت جوان به این قارچ آلوده شود سبب خشک شدن آن خواهد شد.                                 

عامل مرض :عامل این مرض سه نوع قارچ بنام های ذیل میباشد.Phytphthora   citrophthora   p.megaspera,  p.drechleri که تعدادی زیادی درختان پسته را همه ساله از بین میبرد.انتقال آن توسط آب صورت میگیرد. شرایط خوب برای این قارچ شامل محیط با رطوبت بالا میباشد ودر این صورت تولید مثل آن بسرعت انجام شد ه وبه راحتی منتقل میگردد.

مرض خشکیدگی شاخه های پسته:

خشکیدگی سرشاخه های پسته ِ،کم وبیش در اغلب باغهای پسته در کرمان وسایر مناطق وجود دارد .علاوه برخشکیدگی سرشاخه ها که به علت وجود جمعیت بالای نما تود های مولد غده ریشه در خاک ویا بر اثر ِآفاتی از جمله شپشکهای ایجاد میشود در بعضی درختان قسمتهای از شاخه بخوصوص در محل سرشاخه به رنگ تیره در آماده وکمی فرورفته ونشست پیدا میکند که علت اختلاف رنگ از قسمتهای سالم شاخه به راحتی قابل تشخیص است .پیشرفت عارضه گاهی همراه با ایجاد صمغ بروی شاخه میباشد.پوست وچوب شاخه ها به رنگ تیره معلوم میشود وشاخه های مبتلابه تدریج می خشکد. قارچهای بنام Cytospora sp. و Paecilomyces variotiiباعث مرض میشود از برخی شاخه های مصاب قارجهای مختلف جدا شده است که  به ترتیب بیشترین فراوانی را داشته اند در حال حاضر برای جلوگیری از پیشرفت مرض اقدامات مثل شاخه بری , اصلاح ساختمان خاک , تقویت درختان و آبیاری به موقع پیشنهاد میگردد.

مرض لکه برگی پسته:-

مرض لکه برگی یکی از امراض مهم جهانی پسته است که در اثر حمله چند نوع قارچ مایکرسکوپیک که اسامی آنها در زیر آورده شده بوجود میاید.Phatogens: Alternaria alternate, stemphlliuem spp. And other Alternaria spp.

علایم مرض:علایم این مرض بصورت زخم (سوختگی) های گرد یا زاویه دار در روی برگ های درختان پسته نر و ماده دیده میشود زمانی که میوه های پسته میرسند زخم های روی پوست آنها ظاهر میشوند. در مرکز زخمهای برگ, سپورهای قاجی تولید میشوند . بطوریکه مالش دادن برگ ها توسط انگشتان باعث سیاه شده انگشتان میشود. آلوده گی برگ ها به این قارجها میتواند باعث ریزش شدید زود تر از وقت آنها شود. در میوه های نارس مرض باعث ایجاد زخم سیاه رنگ و کوچکی به قطر حدود یک ملی متر میشود در حالیکه در روی بیرون میوه های رسیده اندازه این لکه ها  به پنچ ملی متر میرسد که به وسیله حاشیه سرخ رنگ مایل به ارغوانی احاطه شده است این زخمها باعث خراب شدن پوست نرم پسته و نیز لکه دار شدن پوست استخوانی میشود.

پوپنك های زهری میوه پسته:

در سال 1971کشور ایالات متحده امریکا مقدار از پسته ها ایران وترکیه را به خاطر الود گی به افلاتوکسین باز داشت نمودواز ان زمان موضوع الود گی پسته به افلاتوکسین وهمچنان الودگی سایر مواد غذایی به قاچهای زهری خصوصیات به افلاتوکسین مورد توجه قرار گرفته تحقیقاتی در این زمینه اغاز گردیده .نتایج حاصله از تحقیقات انجام شده نشان داد پسته  پس از رسیدن وپیش از جمع اوری به قاچ افلاتوکسین الوده میشود.پوپنك ها ارگانیزم های مایکرسکوپی از سلسله قارج ها هستند, همگی آنها ساپروفیت اند و روی مواد عضوی مرده زنده گی میکند و به ندرت پرازیت بوده و روی ارگانیزمهای زنده وجود دارند. پوپنك ها قادر اند بروی بسیاری موادیکه برای انسان مهم هستند رشد میکنند. رشد پوپنك ها به شدت تحت تاثیر عوامل محیطی شامل رطوبت و حرارت میباشد و در شرایط مناسب گروهی خاصی از این ارگانیزم ها زهری قارچی کیمیاوی بنام افلاتوکسین  تولید میکنند نام افلاتوکسین از حرف اول جنس آسپرژیلوس و سه حرف اول بیانگر نوع فلاوس بعلاوه پسوند توکسین به معنی (زهر) ساخته شده است. تحقیقات نشان داده است که چهار نوع  از ماده افلاتوکسین که از نظر   B1 , B2 , G1, G2 رنگ نور که در برابر نور ماورا بنفش ایجاد میکنند متفاوتند وجود دارد این ترکیبات از هم مجازا بوده ولی از نظر ساختمان کیمیاوی بهم مربوط اند نوع افلاتوکسین در یک محل بستگی به توزیع جغرافیایی نوع و استرین های قارج مولد آن دارد بطوریکه افلاتوکسین های که B1, B2 توسط A.flavus تولید میشود در تمام نقاط دنیا و افلاتوکسین های G1 , G2 توسط A.parasiticus تولید میشود اساسآ در امریکا و افریقا مشاهده میشوند.افلاتوکسین  عضواولیه را كه مورد حمله قرار میدهد  عبارت ازجگرانسان وحیوان است .و نشان داده شده که افلاتوکسین در ایجاد سرطان جگر  انسان نقش دارد میزان مسمومیت به این زهر به دو عامل مهم یعنی مقدار و دیگری مدت زمان تماس زهر با بدن , بستگی دارد.پوپنك های تولید کننده افلاتوکسن بروی میوه های پسته نیز تحت شرایط قادر به رشد هستند که از آن جمله ترک خورده گی پوست رویی زود خندانی و خسارت آفات روی میوه ها در مرحله رشد پسته میباشد. به علاوه در موقع برداشت و انبارداری نیز عدم رعایت بعضی موارد میتواند باعث ایجاد محصول به این ماده زهری شود برای آنکه محصول پسته کشور ما بتواند ارزش خود را در بازارهای جهانی حفظ کند باید به مسله آلوده گی افلاتوکسین توجه پیش از پیش نموده و باید .در برداشت انتقال , و امبارداری پسته, کیفیت این محصول را در سطح استندرد جهانی حفظ نماید. 

عامل مرض:قارچ Aspergillus falvus  عامل پوپنک زدگی وتولید زهر افلاتوکسین وبسیاری از میوه های خشک میگردد.این قارچ مانند ((penicillium sppساپروفت یا پرازیت ضعیف میباشد که دارای انواع مختلف است نوع A.niger  به رنگ سیاه مانند بوده ولی A.flavus به صورت پونک زرد دیده دیده میشود.

اقتدامات لازم برای کاهش آلودهگی افلاتوکسین:

الف : جلوگیری از تماس شاخه ها و خوشه های درختان با سطح خاک به وسیله بستن تار.

ب: مبارزه با وقت با آفات بخصوص آنهایکه بروی میوه خسارت میزنند مانند آفت پروانه پوست خوار میوه.

پ: پوست گیره میوه ها در کوتاه ترین زمان ممکن حتی المقدور در همان روز برداشت.

ت: جلوگیری از لگد کوبی پسته برداشت شده هنگام نقل و انتقال آن از محل باغ به محل زخیره.

ث: خوداری از انبار کردن پسته قبل از آنکه کاملآ خشک شده و رطوبت آن خارج شده باشد.

ج: خشک نکهداشتن هوای انبار از طریق تهویه دایم و مناسب و نیز رعایت صحی در انبار.

مرض ماسوی پسته:   (Nematospora coryli):

مرض ماسوی اولین بار در سال 1343 از باغات ولایت کرمان گذارش شده است. در اثر این مرض ماده چسپناک و بی رنگ متمایل به سفید در بین پوست استخوانی میوه و پلی های مغز دیده میشود این ماده در مرحله که میوه از نظر رشد کامل شده است سفید و نسبتآ سخت میباشد و به همین دلیل این مرض را بنام (ماسو) نامیده اند.

عامل مرض و نحوه انتقال:طبق بررسی های به عمل آمده قارج بنام Nematospra coryli peglion عامل مرض میباشد که توسط خرطوم سن ها به دانه های پسته منتقل میشود. درمراحل ابتدایی رشد میوه حمله سن باعث خشکیدن میوه های تازه تشکیل یافته و در مرحله بعدی رشد میوه با حمله سن و انتقال قارج تغیر شکل مغز میوه ویا لکه های نکروتیک روی مغز مشاهد میشود.  زمستان را این قارج در داخل خرطوم سن های آلوده میباشد , سن های ناقل امرض  شامل انواع   ذیل    میباشدLygeaus  sp , Brachyenam spp , Apodiphus sp  و Acrosternum      

حشرات مهم درختان پسته

آفات درختان پسته زیاد است مانند پروانه چوب خوار ، میوه خوار ، برگ خوار ، شپشك های درختان پسته ، سوسك سر شاخه خوار ، سوسك رسیشه خوار ، زنبور سیاه  مغذ خوار پسته ، زنبور طلایی مغذخوار پسته وبعضی آفات طبیعی دیگر نیزاجود دارد مانند باد زده گی ،‌ ریگهای روان ،‌سرما زدگی آب زده گی وشوره زده گی میباشد

زنبورمغذخوار طلایی پسته :                                                 

نام دری آن زنبور مغذ خوار طلایی پسته ونام علمی آن meqastigmus pistaciae  میباشد.                                                

دوران حیات :                                                              

این حشره نیز زمستان را بصورت لاروا كامل داخل میوه ها خشكیده روی درختان بسرمیبرد.این لارواها دربهار تبدیل به شفیره میشوند. حشرات كامل هم زمان باتشكیل میوه به پرواز آغاز میكند. جنس مونث قادر اند ازطریق تخم گزاری تولیدی مثل نماید وتخم را درمیوه تولید میكند.درحالیكه لارواها ازتمام قسمت های مغذ حتی پوست نازك روی آن رامیخورند. دوره زند گی لارواها 35 تا 40 روز است. پس ازاین مدت لارواها درداخل میوه تبدیل به شفیره میشود وبه فاصله یك فته تا 10 روز بعد ازآن حشره كامل ازمیوه خارج میشود. این حشره دراوایل بهار درداخل pericarp  تازه میوه تخم گزاری میكند. این وقت است كه پوست داخلی یا mesocarp  سخت نشده میتواند تخم ها به مغذ  پسته خود را برساند وبعد ازیك مدت شروع به خوردن مغذ پسته میكند. البته جنس مونث كه دیرتر ظاهر میشود لارواهای آنها وقتی ازتخم خارج میشوند كه پوست سخت شده باشد دراین صورت نمیتواند داخل مغذشود وآن را ازبین ببرد. این حشرات دونسل دارد.

1-              نسل زمستانی

2-              نسل تابستانی 

زنبور مغز خوار سیاه پسته (Eurytoma plotnikkovi Nikolskaya):

این آفت درمناطق پسته خیز جهان خسارت اقتصادی زیاد نمی زند و اهمیت ندارد اما دربعضی مناطق   ایران در سالهای گذشته خسارت قابل توجهی داشته است. نحوه عمل این زنبور بدین شکل است که زنبور ماده تخم خود را زیر پوست سبز دانه پسته گذاشته و سپس لاروی که از این تخم خارج میشود تمام سال در آن مانده و باعث خشک و چروکیده شدن پسته می شود. پسته هایی که در آنها آفت وجود دارد درزمین باغ ریخته و سال   بعد همزمان با تشکیل میوه جدید, زنبور های جوان از آنها خارج شده  به سراغ دانه های جوان پسته رفته و بر روی آنها تخمگذاری می کند. بنابراین آفت مذکور هر سال یک نسل از زندگی خود را کامل میکند.  

قانغوزک ریشه پسته    (capnodis cariosa hauseri obenberger):

اگر بدون هیچ دلیل ظاهری درختان باغ در حال زوال و خشکی هستند و روی شاخ و برگها علایمی از آفت یا بیماری دیده نمی شود. به احتمال زیاد علت آن را باید در ریشه های درخت پیدا کرد. در این موقعیت باید خاک اطراف درخت را از یک سمت کنار زده دقت شود آیا پوست تنه درخت در قسمتی که زیر خاک قرار می گیرد سست و تیره رنگ شده است یا خیر , اگر پوست این قسمت و قسمتهای پایین تر براحت کنده شده و یا از ان شیره قهوه ای رنگی خارج شده درخت به گموز مبتلا است که  درغیر این صورت باید از ریشه های آن نمونه برداری و به لابراتوار بررسی آفات برده شود تا معین شود آیا خسارت لاروقانغوزک ریشه در آن وجود دارد یا خیر قانغوزک ریشه پسته  قانغوزک  هایی درشت هستند که برنگ سیاه بوده و دارای خالهای پراگنده سفید می باشند. کم تحرک بوده و می توان با دست آنها را گرفت. خسارت این فانغوزکها مربوط به لارو آن است که وقتی از تخم خارج میشود, ریشه درخت را سوراخ کرده و قسمت کامبیوم ( قسمتی که باعث رشد ریشه می شود) می خورد.قانغوزک ریشه پسته را در باغهایی می توان دید که دیر به دیر آبیاری می شوند و رسیدگی خوبی از نظر کود دهی, شاخه بری هرساله و زیر و رو کردن خاک اطراف درخت  به آنهاتوجه نمی شود.آلودهگی درختان به لاروهای این سوسک باعث ضعف روز افزون و نهایتآ مرگ دختان می شود.

قانغوزک سرشاخه خوارپسته(fuchs Hylesinus vestitus):

علایم خسارت این آفت شامل وجود سرشاخه های کم برگ یا عاری از برگ و خوشه می باشد که نهایتآ می تواند به خشکی کامل آنها منجر شود. در صورتیکه سرشاخه خشک از قسمت نوک آن تاقسمتی که سبز باقیمانده به دقت مورد بازدید قرار گیرد, می توان جوانه هایی را پیدا کردکه روی آنها سوراخی وجود دارد که در واقع محل ورود آفت به شاخه است. مخصوصآ در درخت های ابتدا ردیف های باغ می توان سرشاخه هایی که در نوک و یا اطراف دارای جوانه باز نشده و دارای سوراخ است پیدا کرد. اگر با قیچی یا چاقو شاخه از محل همین سوراخ نصف شود سوسک خورد برنگ زرد خرمایی و لاروخوردآن که در درون شاخه زندگی می کند قابل مشاهده است.

شپشک های مهم درختان پسته:

شپشک ها بطور کلی نوعی از حشرات اند که اغلب جنس ماده در آنها قابلیت پرواز نداشته و روی قسمتهایی از درخت ساکن و چسپیده هستند. اگر در منطقه ای این آفت گسترش دارد و بر روی بیشتر درختان باغ بصورت متراکم دیده  شود باید بر علیه آن دواپاشی انجام داد. شپشک های مهم  دو نوع هستند که تفاوتهایی با یکدیگر دارند.

1- شپشک سرشاخه و میوه پسته ( شپشک واوی پسته):در اواخر ماه حمل و اوایل ثور ( در شرایط مناسب) به روی سرشاخه های تازه و دانه های پسته چسبیده و باید با نظر کارشناس آفات زمان دقیق دوا پاشی را معلوم کرد زیرا حشره پس از خروج از تخم, سپری را بر روی خود ترشح می کند که دوا پاشی  را بی اثر می نماید.

۲-  شپشک تنه ای درختان پسته Melanaspis Inopinatus leonardi  

مناطق انتشار:شپشک تنه ای پسته آفت قسمت چوبی درخت است و در کشور های شرق نزدیک از جمله اسراییل, لبنان, سوریه, مصر, ترکیه , ارمنستان, یونان, عراق, و ایران بر روی پسته فعالیت دارد.این شپشک روی تنه درخت ساکن شده و زیر سپر خود تخمریزی می کند و سپری گرد بر روی خود ترشح می کند. اگر شدت آلودگی به شپشک زیاد باشد باید دوا پاشی انجام شود.

3- شپشک واوی پسته Lepidosaphes   pistacia  Archangelskaia)):  سپر, ماده قهوه ای روشن و کناره هایش روشن تر از سایر قسمتها است, طور سپر ماده از 2.4 الی 3 ملی متر تغیر میکند. سپر پوره سن(حشره کوچک دارای خرطوم) اول زرد و سپر سن دوم قهوه ای و تیره تر از سپر بالغ می باشد. پوپاریوم حشره نر باریکتر از سپر ماده و رنگ آن نیز روشن تر است. حشره ماده بیضوی شکل با انتهای پهن و تقریبآ گلابی شکل, به رنگ زرد شکری, سر و شکم متمایل به نارنجی است. بیشترین عرض بدن در سطح حلقه دوم شکم می باشد. جلد بدن کاملا غشایی است و سپر سختی آنرا محافظت می کند. مشخصات میکروسکوپی حشره بدین ترتیب است که پیجیدیوم (آخرین حلقه های ادغام شده شکم) آن بزرگ و کوتاه بوده و عرضش بطور محسوس از طولش بیشتر است. راس آن غالبآ مستقیم بوده و یا کمی منحنی است و گاهی فرورفتگی کوچکی دارد. تخم حشره بیضوی شکل, کشیده, برنگ زرد شفاف و بسیار ریزه است.  بطوریکه با چشم غیر مسلح به زحمت دیده می شود و در این حال سفید رنگ به نظر می رسد. طول تخم 0.27 ملی متر و کمی بیش از دو برابر عرض آن ( 0.12 ملی متر) می باشد. پر سن اول این سپردار بطول 0.40 الی 0.44 ملی متر بوده و بعرض 0.16 الی 0.20 زرد رنگ و ابتدا متحرک است. دارای یک جفت شاخک 5 مفصلی و سه جفت پای ابتدایی می باشد. حلقه های بدن از یکدیگر متمایز بوده و در انتهای شکم یک جفت زایده غیر مفصلی و بلند دارد و طول هر یک تقریبآ به اندازه طول شاخک است.                                       

شبپرک برگخوار پسته Ocneria terebinthina Stgr.)): نام محلی این آفت در منطقه کرمان ( رایو) می باشد و علایم خسارت این آفت روی پسته کاملآ مشخص است, قسمت روی برگهای درخت توسط لاروهای پشم آلود این پروانه خورده می شود. اندازه این لاروها حدود 2 سانتی متر است و لاروهای بزرگتر تمام قسمتهای برگ را به جز رگبرگ اصلی آن می خورند. زمان فعالیت شب پرک برگخوارپسته در مناطق پسته خیز از اوایل ماه ثور به بعد است. اگر در منطقه ای این آفت سابقه حضور دارد از اوایل ماه ثور می توان در پشت برگها تخم های شب پرک را در دسته های 50 تایی و بیشتر که به سطح پشتی آن چسبانیده شده اند مشاهده کرد. عرض بدن شبپرک با بالهای باز در حدود 35 ملی متر و طول آن 10 الی 11 ملی متر است رنگ بالها سفید صدفی یکدست می باشد.روی بالهای جلو لکه های سیاه رنگی که موازی با حاشیه خارجی بال است دیده می شود. حاشیه خارجی بالهای جلو دارای یک ردیف موهای کوتاه و سفید است شاخکهای قهوه ای رنگ و موهای روی شاخکها مانند برگ خرما به دو طرف جدا شده اند. سینه و شکم را فلسهای بزرگ و موهای سفید رنگی پوشانده است. در انتهای شکم یک دسته موی سفید مایل به زرد دیده می شود. لاروهای بالغ بطول 24-22 ملی متر و سر آن زرد و گاهی نارنجی و بندرت دودی رنگ است و از لکه های تیره رنگی پوشیده شده است. مثلث پیشانی واضح است و مثلث پشتی سرخیلی کوچک و بوسیله خط مستقیم بزرگی به مثلث پیشانی متصل می شود. رنگ عمومی بدن لارو زرد روشن است و سطح پشتی بدن خاکستری مایل به سیاه و دارای لکه های سیاه غیر منظمی است. در وسط سطح پشت لارو نوار سفید رنگ قابل رویت که عرض آن روی حلقه های بدن متفاوت است عبور می کند.در این سطح روی زگیلهای کم و بیش برجسته, موهای ایستاده ای وجود دارد که بعضی از این موها صاف و سخت هستند و برخی دیگر بزرگ و نرم  می باشند. روی هر حلقه بدن لاروا, چهار عدد زگیل دیده میشود. زگیل های وسطی حلقه های شکم برآمده تر ازسایر زگیلها می باشد و بوسیله لکه های نیم دایره سیاهرنگی احاطه شده است. لکه های روی حلقه های 1 الی 8 تقریبآ دایره ای شکل اند. برآمدگی وسطی روی هر یک از حلقه های 6 و 7 بلند تر از سایر ز گیلها است. پاهای سینه ای زرد روشن و پاهای     شکمی و مخرجی دارای 40-36 قلاب میباشد که بصورت نعل اسپ قرار گرفته اند.                                                                         

شب پرک میوه خوار پسته  (Recurvaria Danilesky):

شب پرک میوه خوار پسته که در اصطلاح محلی به آن (داغوی پسته) می گویند, در اکثر مناطق پسته کاری وجود دارد. و روی قسمت دانه پسته خسارت میزند اندازه پروانه آن حدود یک سانتی متر بوده و خاکستری رنگ است و خال های سیاه رنگی روی بالها دارد این آفت را بیشتر روی دانه های پسته درختان مسن تر میتوان دید این آفت در دو وقت از سال روی پسته خسارت میزند. بنابرین دو نوع خسارت ایجاد میکند. در اول فصل یعنی ماه حمل به بعد لارواهای شب پرک میوه خوار باعث سیاه شدن پسته هاییکه هنوز مغزدار نشده میشود که این پسته ها خشک شده و میریزند. که در این حال باغداران (داغوی پسته ) می گویند.خسارت دیگر پس از پر شدن مغز دانه ها است که لارو ابتدا از پوست و سپس از مغز پسته می خورد و لکه های تیره رنگ روی پوست سخت پسته باقی می ماند و ظاهر زشتی به آن می دهد.

حشره شناسی:

این پروانه با بال 11-9.5 ملی متر عرض دارد. پروانه مزبور در موقع نشستن بالهای خود را روی هم و به موازات بدن قرار می دهد بطوریکه در هنگام نشستن بالهای عقبی دیده نشده و بدن را می پوشاند. بالهای جلویی خاکستری مایل به قهو ای و دارای نقاط سیاهرنگی می باشد و از این نقاط در روی بالهای جلو نوارهایی عرضی و شکسته که با جهت طول بال زاویه دارند تشکیل می دهد.  تعداد نوارها در حدود 15-12 عدد است, در قاعده بال جلویی یک لکه سیاه و در وسط بال که به لبه رگ میانی می رسد یک لکه سیاه وجود دارد و یک لکه خیلی بزرگ که مشخص نیست درانتهای بال و دو لکه روی لبه کناری بال دیده می شود. موهای حاشیه بالهای جلو خاکستری و دارای دو خط پهن منقطع می باشد. بالهای عقبی خاکستری روشن و اطراف آنها ریشکهای بلندی وجود دارد که طول این ریشکها بیشتر از عرض بالها می باشد. سر و سینه پروانه ها خاکستری با لکه های تیره , بالها خاکستری رنگ و روی دومین و سومین مفصل آن حلقه های سیاه رنگی وجود دارد. سینه اول مثلثی شکل و برجسته وبرنگ قهوه ای دیده می شود و از موهای قهوه ای رنگ پوشیده شده است. آلت تناسلی ماده طویل می باشد. شاخکها نخی شکل, نازک و بلند می باشند. تخمها سفید رنگ و قطر آنها به 0.8- 0.5 ملی متر  می رسد. طول بدن لارو کامل 12-7 ملی متر و رنگ عمومی بدن آن زرد و روی حلقه های بدن را نوار عرضی قرمز رنگی پوشانیده است. در بعضی افراد این نوار سبز رنگ می باشد. سر لارو قهوه ای و اطراف چشمها سیاه رنگ می باشد.  چنگك ها بصورت دایره ای و در یک ردیف قرار گرفته اند و روی پاهای مخرجی تعداد چنگك ها 12 تا 13 عدد و روی نیم دایره ای قرار گرفته اند. شفیره ماده قهوه ای رنگ 8-5 ملی متر طول دارد. بدن شفیره فاقد کرک(پشم) و مو بوده و انتها بدن مدور و دارای موهای نازک خمیده است.

دوران حیات:

شب پرک مغز خوار پسته زمستان را بصورت لارو کامل وبه حالت استراحت, داخل پیله های نازک کثیف و در حجره هایی که لاروها در زیر پوست درخت تهیه کرده است می گذراند. حشرات کامل شب پرکها ها بتدریج از اواخر ماه حمل تا اواسط جوزا از شفیره خارج شده و ماده ها پس از جفتگیری معمولآ تخمهای خود را بطور انفرادی روی گلبرگ و یا بندرت روی دمبرگ و دم خوشه پسته می گذراند. دوره رشد جنینی تخم در حدود دو هفته طول می کشد و اولین لاروها در اواخرماه ثور ظاهر شده و بلافاصله میوه های جوان را سوراخ کرده و داخل میوه می شوند و از مغز پسته می خورند. میوه های مبتلا روی درخت قهوه ای رنگ شده, خشکیده و پس از مدتی می افتند.

شبپرک چوب خوار پسته ( kermanix pistaciella):

محدوده گسترش این آفت وسیع بوده اگر سری شاخه های سال جاری دارای برگ های ضعیف و کوچک و پژمرده هستند و کاملآ خشک شده اند بهتر است آنرا از ابتدا محل خشک شدن جدا کرده و مقطع عرضی آنرا مشاهده کرد.اگر مغز ساقه قهوه ای رنگ است و یا لاروای سفید در مغز ساقه دیده میشود به احتمال زیاد آن شاخه ها با شب پرک چوپ خوار پسته آلوده است. از نشانه های دیگری قهوه ای شدن مغز دم خوشه و ریزش دانه ها یا خوشه های کوچک است. برای اطمینان از این موضع میتوان از اواسط ماه حوت به جستجوی پیله های تقریبآ 0.5 سانتی متر و خاکستری رنگ چسپیده به سرشاخه های سالی جاری و نیز شاخه های سال گذشته پرداخت. این پیله شب پرک چوپخوار پسته است که از آنشب پرک های به اندازه یک سانتی متر و سیاه رنگ خارج میشوند و روی شاخه های جدید و خوشه ها تخم مگذارد و باعث خشکی سری شاخه و در نتیجه عدم رشد درخت و نیز ریزش خوشه های کوچک ودانه ها میشود.           

حشره شناسی:

حشره کامل پروانه است که عرض آن با بال های باز 13-11 میلیمتر است. رنگ بال ها  جلویی تیره تقریبآ سیاه و دارای یک لکه زرد بزرگ در وسط و یک لکه کوچکتر در رآس میباشد. رآس بالها دارای فلسهای(داغ) تیره چشمک مانندی میباشد. ریشکهای بال نیز تیره است و رنگ بالهای عقبی زرد روشن و هر قدر به انتهای بال نزدیگتر می شویم رنگ ریشکهای بال تیره تر میگردد. لکه بزرگ زرد رنگی در بالهای عقبی در محل اتصال بال به بدن قرار گرفته و لکه های کوچک زرد رنگی در قسمت ریشک های حاشیه قرار دارد قسمت زیرین بالها این دو لکه بهم می پیوندند ولی از قسمت بالایی این دو لکه از یکدیگر جدا میشود. حاشیه جلویی وعقبی تیره  مایل به زرد و قسمت تیره بال نزدیک راس قطع می شود و این رنگ تا قاعده بال ادامه دارد. پولکهای(پوست نازك) سر کاملآ صاف است.حد اکثر طول پیله ها جمع آوری شده 6.2 ملی متر بوده است. عرض پیله ها در طرف سر زیاد و هرچه به طرف انتها می رویم عرض آن کمتر میشود. ارتفاع پیله در بلندترین نقطه 1.8 ملی متر و در انتهای بدن که کمترین ارتفاع را دارد یک ملی متر و عرض آن در عریض ترین نقطه 2.7 و در انتهای بدن 1.9 ملی متر میباشد. در بعضی افراد عرض پیله تا 3.2 ملی متر بو ارتفاع ان 1.9 ملی متر هم میرسد. شفیره ها برنگ قهوه ای روشن و در داخل پیله قرار دارند. طول بدن شفیره بطور متوسط 4 ملی متر است.

دوران حیات:

شبپرک چوپ خوار پسته سالانه یک نسل دارد و زمستان را بصورت لاروهای کامل در داخل چوب سر شاخه های پسته بسر میبرد. موقعی که درجه حرارت متوسط روزانه به 10 درجه سانتیگراد رسید ,  در شرایط آب و هوای  ماه حوت روی شاخه های آلوده یكساله ودو ساله سوراخ کوچک ایجاد کرده و خارج می شوند. ابتدا چند ساعتی روی درخت راه می روند سپس محل مناسبی را انتخاب کرده و در همانجا تبدیل به شفیره می شوند.  بعضی اوقات لارو ها خود را از روی شاخه به زمین انداخته و روی کلوخه ها و غیره تبدیل به شفیره میشوند. لاروا قبل از شفیره شدن روی خود پیله ای هرمی شکل برنگ خاکستری می تند و این عمل در حدود 3-2 ساعت  طول می کشد. در حدود 25 تا 35 روز بعد پروانه های کوچکی از این شفیره ها خارج می شوند. در داخل خوشه پسته همیشه یک لاروا و به ندرت دو لاروا دیده شده است ولی در داخل شاخه ها گاهی دو الی سه لاور و گاهی بیشتر نیز دیده شده طول مدت رشد جنین کاملآ روشن نه بوده ولی 18 روز پس از تخم ریزی لاروا در داخل خوشه جمع آوری شده است. لاروا ها پس ازخارج شدن تخم داخل نبات شده و پس از 3 تا 5 روز خود را به مغز شاخه ها و یا مرکز دم خوشه میرسانند. لارواهایکه از خوشه داخل شده اند در عرض 10 تا 12 روز خود را به انتهای خوشه میرسانند و همین که به شاخه های سال قبل رسیدند دوباره به طرف بالا بر میگردند و این حرکت  گاهی دو تا سه مرتبه تکرار میشود. و بعد چند مدت نیشها آن قوی شده قسمت چوبی و سخت شاخه ها سال قبل را سوراخ کرده و خود را به مغز شاخه رسانیده و به طرف پایین شاخه حرکت میکند بدین ترتیب لاروا ها در داخل خوشه پسته در حدود 15 روز به سر میبرد و از این تاریخ به تدریج موفق میشوند داخل شاخه های سال قبل شوند این حشره در سال فقط یک نسل دارد.

آفات کنه ای پسته:

کنه های بندپایانی بسیار خورداند که با چشم غیر مسلح نمی توان آنها را دید اما خسارت نمونه های آفت آنها قابل مشاهده است, از انواع مختلف کنه ها عده ای از گیاهان تغذیه می کنند, عد ای دیگر نیز همانند عنکبوتها شکارچی حشرات می باشند و تعداد محدودی پرازیت انسان و حیوان هستند. در باغهای پسته بیشتر آنها بعنوان دشمنان آفات دارای فواید بسیاری هستند با این همه محدودیت از آنها در مناطق محدودی از پسته کاریهای جهان باعث خسارت به درختان پسته میشوند.

که چند تای انرا فقط نامیگریم

1- کنه گالز اEroiphyes pistaciae

2- کنه معمولی Tenuipalpus granati                                                                                          

آفات انباری پسته:

پسته برداشت شده و قرار داده شده در انبار هنوز از گزند آفات در امان نیست که از آن جمله آفاتی همانند شب پره های زیان آور انبار, شپشه ها و موش ها از اهمیت بسیار برخوردارند. توجه داشته باشید مسله آلودگی به افلاتوکسین نیز که از امراض پسته است اغلب قبل از ورود پسته به انبار رخ می دهد ولی شرایط مساعد مثل وجود رطوبت بالا در انبار و یا در پسته های انبار شده می تواند باعث ایجاد و یا تشدید آلودگی شود, در این خصوص در بخش دوم به تفصیل بحث شده است. مهمترین آفات انباری پسته شب پره هندی است که در زیر شرح آن پرداخته است.

شب پرک هندی  (plodia interpunctella Hubner) : خسارت این آفت مربوط به لارو آن است که از مغز پسته خورده و در عوض مقدار تار و فضولات را در درون پسته ها به جا می گذارد. خسارت شب پرک هندی بصورت مخفی و دور از چشم صاحبان انبار صورت می گیرد و معمولآ زمانی متوجه آن می شوند که بیشترین صدمه را وارد آورده زیرا لاروها در این موقع قابل رویت اند.  از زمان تخمگذاری شب پرک ها بر روی پسته تا زمانی که نسل جدیدشب پرک ها از آنها بوجود می آیند حدود 40 روز طول می کشد و چون هر شب پرک می تواند تا 350 تخم گذارد بنابراین این آفت قادر است در شرایط مساعد بسرعت حجم زیادی از مقدار پسته را آلوده کند.

شکل شناسی:شبپرک است به طول 8 میلیمتروعرض ان با بالهای باز 16تا 20 میلیمتر وحدود یک سوم قاعده با لها بالایی به رنگ خاکستری وبقیه بالها به رنگ قهوه یی متمایل به سرخ است.بالهای زیرین به رنگ خاکستری مایل به زرد است لاروا بالغ بطول 14تا 17میلیترورنگ شیری میباشد. این حشره در شرایط انبار در تمام سال فعال بوده وطول مدت هر یک از مراحل رشد ان بویژه دوره لاروی در ان بسیار متغیر است و بستگی ی به حرارت در دسترس بودن مواد غذای دارد. در شرایط رطوبت حدود 65فیصد وحرات حدود 25 درجه سانتگراد این شب پرک قادر است در کمتراز 40 روز یک نسل خود را بروی مغز پسته کامل کند.

آفات طبیعی

سرمازده گی :درختان پسته سردی 20 الی 25 درجه سانتی گراد زیری صفر را تحمل كرده میتواند بالا تر ازآن باعث یخ زده گی درخت پسته میشود.

آب زده گی :ریشه های درختان پسته كه درصورت اطراف تغذیه شان رطوبت دایم پدید آید یا خاك اطراف ریشه آن مرطوب باشد قادر به تامین آكسیجن موردی نیاز خور نخواهد بود. در نتیجه درختان ابتدا به پزمردگی تدیجی مواجه میشود. درصورتیكه منبع رطوبت قطع نشود به علت خفگی ریشه ها خشك میشود.

 شوره زده گی: شوره زده گی درواقع آفتی در ریشه های درختان پسته است كه براثر بارنده گی شدید بهاری وآبیاری های باروش غلط یابیرو یه وبیش ازاندازه زیاد میشود. توضیح این نكته مهم است كه درختان پسته دربرابر شوری خاك به مراتب بیشتر ازدیگر درختان مقاومت دارند. اما به هرحال درجه شوری خاك ها ی مورد پذیریش درختان پسته حد واندازه دارد بالا تر ازاندازه آن ریشه ها را خشك میكند.

بادزدگی وریگ روان: به طور یقین درختان پسته در تمام طول عمر خود که در معرض جریان بادها قرار می گیرند و احتمال وارد شدن،خسارت وجوددارد. بنابرین باد میتواند شاخه ها ،برگها،خوشه ها،نارس یار سیدها،شگوفه،گلها درختان پسته را ضایع کند.غالبآ در نواحی پسته خیز عمومآ در مناطق کویروبیابانی  استقرار یافته وزش بادهای تند وطوفانی اتفاق می افتد که با ذرات ریگ توام است.زرات ریگ به جوانه ها ،شگوفها،برگها،خوشه ها،شاخه هاوحتی تنه درخت