زراعت یا مبارزه با گرسنگی

مقدمه :

تولید شکردردنیا برمبنای اطلاعات سازمان خوراکه جهان (F A O  ) درسال 2003 میلادی برابربا 145 ملیون تن میباشد . درحالیکه میزان مصرف شکردراین سال برابربا 138 ملیون تن بوده است، لذا این نظربرای چندین سال پیاپی تولید شکردردنیا بیش ازمصرف آن بوده ودرنتیجه میان نکته قابل توجه اینکه مصرف شکردردنیا طی 30 سال اخیر همواره افزایش پیدا کرده .چنانچه مصرف شکرازحدود 17 کیلوگرام درسال 1963 به حدود 30 کیلوگرام درسال 1999 رسیده است . ازکل میزان شکرتولیدی دنیا حدود 40 درصد آن ازنیشکرو 35 درصد دیگرازلبلبو قندی بدست می آید . زراعت نیشکردر104 ولبلبو در48 کشوردنیا صورت میگیرد . مهمترین کشورهای تولید کننده نیشکربرازیل ، کیوبا ، هندوستان است گذشته ازاینها درچین ، استرالیا ، امریکای شمالی وافریقای جنوبی نیزدرسطح قابل توجه کشت میشود ، دربسیاری ازکشورهای جهان تولید قند یکی اززمینه های ضروری اقتصادی زراعتی آنها میباشد وتنها عوامل اقلیمی است که تعین کننده انتخاب یکی ازدوگیاهان عمده تولید کننده قند یعنی نیشکرولبلبوی قندی میباشد . نیشکرکه امروزه حدود % 40 کل شکردردنیا را تولید میکند ، منحصراً درمناطق حاره وشبه حاره کشت میشود . قسمت اعظم تولید آن درمناطق حاره مرطوب است ولی درشرایط آبی درنواحی خشک نیزکشت میشود که درآن سلامت بذرتعین کننده سلامت محصول است دراین محصول کنترول کیمیاوی نقش اندکی دارد . تقریبا ً تمام بیماری قارچی ، باکتریائی وویروسی این محصول به وسیله نی هایکه به عنوان بذراستفاده میشود انتقال می یابند .

تاریخچه مختصردرمورد نیشکر:

نیشکریکی ازقدیم ترین گیاهان زراعتی است وبرای اولین باردرجزایر اقیانوس آرام اهلی شده وازآنجا به هندوستان وچین برده شده است ، ودراین کشورها برای اولین بارشکرازنیشکراستخراج گردید .درحدود 300 سال قبل ازمیلاد چنین نوشته شده است  که درهندوستان گیاهی میروید که میتوان ازآن بدون استفاده اززنبورعسل تولید نمود بااین گیاه ازراه های تجارتی ازهندوستان به افریقای شمالی منطق مدیترانه هسپانیه برده شد . کرستیف کلمپ نیشکررا به امریکای جنوبی برد وازقرن شانزدهم به بعد این منطقه بصورت هسته جهان تولید شکردرآمد .تا اوایل قرن نزدهم نیشکرعملا ً تنها گیاهی بودکه درمقایسه تجارتی برای تهیه شکرکشت میشد وحدود 200 سال بیش یکی ازکیمیا دان های آلمانی بنام مارگراف دریافت که میتوان ازدو وراتیتی لبلبوی علوفه ائی نیزشکراستخراج نمود واین شکرازنظرکیمیای شبه شکرنیشکراست. جهت تولید شکرازلبلبوی قند دراروپا گردید وازآنجا به تمام قسمت های معتدله شمالی گسترش یافت . سابقه تاریخی کشت نیشکردرهند به 1000 سال قبل ازمیلاد مسیح میرسد نیشکرازهند به سایر نقاط دنیا راه یافت وتا اوایل قرن 18 تنها محصول بود که درسطح تجارتی برای تولید شکرکشت میشد .

معرفی نیشکر

نیشکرگیاه مناطق حاره وشبه حاره است وبرای ادامه حیات خود به درجه حرارت های بالاتراز20 درجه سانتی گراد نیازدارد این گیاه چند ساله است وبرای تولید محصول به 24 – 8 ماه احتیاج دارد . نیشکربسیارحساس به نورااست وطورزیاد باعث عدم برخورد نورکافی باعث تلف شدن تعدادی ازپنجه ها گردد . گیاه که ازنورکامل رشد کرده باشند دارای ساقه های ضخیم وکوتاه تروبرگ های سبزوپهن ترهستند فیصدی ماده شکرآنها بیشتراست .  نیشکردامنه وسعی ازرطوبت خاک را تحمل میکند وبرخی ازورایتی های آن به خشکی بسیارمقاوم هستند . البته درمناطق خشک ونیمه خشک این گیاه مختصرا ً درشرایط آبی کشت میشود نیشکردرانواع خاک ها رشد میکند واغلب درخاک های که  دارای بافت درشت هستند کشت میکند ویا کشت میشود . دررابطه با PH خاک هیچ گونه توقع خاص ندارد وبه نمکی بودن خاک نیزمقاوم است .

اهمیت اقتصادی

نیشکربه شکل وحشی درتمام مناطق حاره ونیمه حاره میروید اما نبات مهم مناطق گرم آسیا بشمارمیرود .نیشکردرامریکا درساحات وسیع کشت میشود وهمچنان درکیوبا به منظورتولید شکرکشت میگردد . کشورهای که نیشکردرآن به پیمانه وسیع رایج است عبارت اند از: کوریا ، هندوستان ، برازیل ، ایالات متحده امریکا ، فلپین ، استرالیا ، افریقای جنوبی وجمهوریت دومینکاه .  ازنیشکرعلاوه برشکرمقدارمواد دیگر بدست می آید که  ازعلم تغذیه استنباط میشود که غذا ها بخش مهم غذای انسان ها را تشکیل میدهد که کمبود آن باعث اختلالات فکری وحتی درانسان وحیوان میگردد درکشورهای روبه انکشاف این مشکل درپهلوی مشکلات دیگر وجود دارد . درکشورما به منظورتولید شکرصرف لبلبو کشت میشود درحالیکه کشت نیشکربه شکل عنعنوی درمناطق شرقی وجنوب شرقی رایج است وازآن بمنظورتولید گروشکل تازه استفاده میشود .نیشکرنبات است که موارد قندی آن به مصرف کم وجنسیت خوب حاصل میگردد کشت نیشکراززمان های بسیارقدیم درافغانستان رایج دارد که به کوشش غازی امان الله خان درجلال آباد یک فابریکه تولید شکرنیزایجاد گردیده بود که بعدا ً به رکود مواجه شد .نیشکراکثرا ً بخاطربدست آوردن شربت ، میلاس ، شکرکشت میگردد که ازمیلاس درتغذیه حیوانات وصعنت الکول استفاده میگردد وازمحصولات فرعی آن درساختن کاغذ تخم های تعمیراتی حاصلخیزی خاک ویا مواد سوخت استفاده میشود .قابل تذکراست که بطورکل این شرایط آب وهوای هرمنطقه است که تعین میکند . شکررا ازلبلبو تیه مینماید ویا ازنیشکر؟ تولید شکراساسا ً درنواحی حاره ائی ونیمه حاره ائی انجام میشود وقسمت اعظم تولید آن درنواحی حاره مرطوب است . گرچه بعضا ً درمناطق خشک نیزتحت شرایط آبی تولید میگردد. 

خواص بوتانیکی نیشکر

نیشکرکه نام علمی آن  Saccharum officinurum یک نبات مهم قدیمی قندی وچندین ساله بوده مربوط به فامیل   Gramin ceae میباشد که بصورت چندین ساله برای برداشت ساقه های حاوی قندی تولید میشود یا اینکه نیشکرازنظرتبدیل انرژی توری وگازقند ازکلیه محصولات زراعتی دیگرقوتیتراست اما طول دوره رشد لازم برای یک یا جمع آوری آن طولانی بوده از 24 – 8 ماه درحال تغیراست .نیشکرچندین ساقه تولید میکند وارتفاع ساقه آن 2 تا 6 متروبه قطر2 تا 6 سانتی مترمیرسد . درهرساقه 10 تا 10 بند ویا نوده وجود دارد که فاصله بین هرنوده 25 – 5 سانتی متراست پاینترین نوده هافاصله کمی ازهم دارند . فاصله میان گره ها فاصله بتدریج افزایش یافته تا دراواسط ساقه به یک حد لازمه میرسد .گره یعنی بند ویا نوده های نزدیک به خاک دارای تعداد زیادی جوانه ساقه است . بنا براین امکالن تولید پنجه های زیادی 50 – 5 عدد درهربته ( بته ) موجود میباشد ساقه نیشکردارای مغزاست که قند درآن ذخیره میگردد . ذخیره شکر درقسمت های مرکزی وپائین ساقه بیشترمیباشد . برای تکثرنیشکرازبذراستفاده نمی شود بلکه قلمه های ازساقه را برای این منظور بکارمی برند ، ازجوانه های ریشه ائی موجود روی قلمه ریشه های بوجود میآید ریشه های قلمه ائی گفته میشود این ریشه ها نازک بوده وانشعاب زیادی می یابد ازبند های زیر خاک ساقه وپنجه های مربوط به آن نیزسیستم ریشه بوجود میآید که طوردوام دارتوسعه میآبد تجدید میگردد.  ازهربند ساقه نیشکریک برگ بوجود میآید برگ نیشکرطویل وباریک است طول یک برگ کامل به یک متروحتی بیشترمیرسد . برگ های پائین آهسته آهسته دراثرنرسیدن نوروپیری یکی پس ازدیگر میبرند .نیشکرپس ازحد اقل 12 تا 24 ماه رشد وبا قرارگرفتن درروزهای بسیارکوتاه تولید گل مینماید رشد ساقه که به گل میرود متوقف میگردد . ومقدارقند آن شدیدا ً نقصان مییابد دراین حال رشد ساقه های جانبی تحریک میشود ولی این ساقه ها نیزقیرزیاد وقند کمی دارد . بطورکلی عملکرد قند محصول باگل دهی نقصان میآبد استفاده به موقع ازعلف کش پارا کوات ازتوسعه گل ها جلوگیری میکند . دواپاشی باید درزمان گلدهی انجام یابد این دواپاشی علف ها وبرگ های جوان را خشک میسازد وشرایط لازمه را رشد بهترساقه مساعد میسازد .

خصوصیات بیولوژیکی نیشکر

نیشکربا تاج مخروطی شکل خود که درقسمت پائین ساقه تشکیل میگردد یک نبات قد بلند چندین ساله است که طول بند های میانی آن معمولا ً تا 2 تا 3 انچ میرسد رنگ ساقه آن سبززرد بنفش ویا مایل به سرخ است . ساقه آن توسط برگ ها پوشیده میباشد موجودیت چندین بند باعث بوجود آمدن برگ ها میگردد . ساقه آن توسط طبقه مومی پوشیده شده که دراخیرهربند میانی یک شکل بند مانند بمیان می آورد که ریشه ازآن بوجود میآید وشکل چشم دارمیباشد . یک پوشش برگی ساقه ها را احاطه کرده است که ازبندها محافظت میکند . برگ ها ی آن بصورت راست ومستقیم بوده وگاهی اوقات رنگ مایل به بنفش دارد .درنیشکرتخم بعد ازکشت آن 12 تا 24 ماه تولید میگردد وگل ها را تشکیل میکند اکثرا ً بته های نیشکریک نبات گرم پسند است ودرطول دوران نموئی خود به حرارت وروشنی زیاد ضرورت دارد . شدت گرما درتولید مواد قندی ساقه اول بسزای دارد ودرطول دوران نموئی خود به آب زیاد ضرورت دارد .نیشکردرخاک هایکهPH آن بالا باشد چندان حساس نیست یعنی اسیدیت آن بالاباشد آنقدر حساس نمی باشد .

انواع ورایتی های نیشکر

نوع Sacchurum officinaram این نوع نیشکرحقیقی است ودارای ساقه های ضخیم یا درصد قند زیاد ودرصد سلولوزکم میباشد . قبل ازاینکه شیوع بیماری های ویروسی نیشکررا دربعضی ازکشورها ریشه کن سازد . تقریبا ً تمام ورایتی های تجارتی دنیا به این نوع تعلق داشتند چون این ورایتی خیلی حساس به بیماری های نیشکرهستند . تنها تعداد محدود ازورایتی های اصلی هستند درسطح اقتصادی کشت میشون البته غیرازمقاومت به بیماری ها نوع  S. officinarum منبع اصلی جنتیکی جهت بالابردن کیفیت ورایتی های تجارتی است . بنابراین دربرنامه های به نژاد دارای اهمیت زیاد ی میباشد ورایتی های جدید همه ازبه هم رسیدن بین این نوع وبرخی انواع وحشی حاصل شده اند . نوع S.spontuneum یک نوع وحشی نیشکردرآسیا است ودارای ساقه های نازک وبرگ های باریک وبرخی بیماری های دیگر است .  نوع S. burberi درشمال هندوستان یافت شده ودارای ساقه های استوانه ائی میباشد وبه برخی بیماری ها مقاوم است . نوع S.sinense نیزدارای ساقه های استوانه ائی هستند وبومی چین میباشند وبه برخی بیماری ها مقاوم هستند . نوع S. robuslum ازنوع جدید منشا گرفته وساقه های آن ضخیم ترازبرگ های آن بزرگترازنوع S.sponlanenm میباشد .

عملیات زراعتی

تحقیقات زیادی روی عملیات زراعتی نیشکرصورت گرفته ولی این تحقیقات عمده درنواحی گرم ومرطوب انجام گرفته است ویا تولید نیشکردرمناطق خشک تحت شرایط آبی ارتباط زیادی ندارد .نیشکرگل های چند ساله که دارای طول عمر مفید حدود 5 – 4 سال میباشد . دربسیاری ازکشورها این نبات بطورمداوم دریک زمین کشت میشود . بقایای نباتی وسیستم ریشه این گیاه باعث افزایش مقدارماده ائی عضوی خاک وبهبود ساختمان آن میگردد . اگردرتناوب نیشکررشقه وارد شود مفید خواهد بود .

تناوب زراعتی

نیشکرچون دیگر نباتات به مراعات کردن تناوب زراعتی ضرورت دارند . باوجودیکه بعضا ً نیشکررا بدون تناوب زراعتی با محصول دیگر کشت مینماید . برکشت مواد غذای مدتی برگ ها به خاک طی برداشت محصول وپوسیدن ریشه های توسعه یافته باعث بهبود ساختمان خاک وافزایش مواد غذائی آن میشود درصورتیکه زمین قوی باشد نیشکررا همراه شبدربالوبیا یعنی سویا درتناوب قرارداده زرع نمایم . معمولا ً نیشکربدون تناوب میکارند . نیشکر5 – 4 سال درزمین نگهداشته وهرسال یک محصول برداشت میکند درپایان این دوره زمین را دوباره قلبه وآماده نموده مجدا ً نیشکرمیکارند .

آماده کردن خاک

پس ازآخرین برداشت ( جمع آوری ) نیشکرنسبت به خارج کردن بقایای گیاهی اقدام نموده واین بقایای را میتواند . سپس زمین را تا حد اکثربه عمق تقریبا ً Ahorizon قلبه مینمایند . درصورتیکه مقدارمواد غذای خاک کم باشد بهتراست حد اقل 50 تن فی هکتارکود عضوی (حوانی ) درزمان قبل ازقلبه نمودن به زمین داده میشود درصورتیکه زمین سخت باشد باید قلبه دسک را بااحتیاط کامل انجام دهیم تا زمین نرم وآماده بذرنیشکرگردد.

ضرورت نیشکربه کود کیمیاوی

نیشکربه عناصر غذائی نیازبیشتردارد . برای بدست آوردن فی تن نیشکرلازم است 0،9 الی 0،45 کیلوگرام نایتروجن به همین پیمانه کود فاسفورس وهمچنان 1،8 الی 0،45 کیلوگرام پتاشیم استفاده نمایم . نیشکردرتمام خاک ها به نایتروجن بمنظوررشد خود ضرورت دارد استفاده نایتروجن درنیشکرمساوی به استفاده نایتروجن به لبلبوی قندی است . کود را زمان پنجه زدن نیشکراستفاده میکنند توجه شود که زمان کاشتن نیشکرکود نایتروجن استفاده نشود بهترین زمان اسفتاده زمان پنجه زدن آنها میباشد .قابل یاد آوری نیست که عکس العمل نیشکربه کود فاسفورس به نوعیت خاک بستگی دارد . معمولا ً کود فاسفورس را قبل زاکاشت نیشکربه زمین میدهند . همچنان عکس العمل نیشکربه کود پتاشیم مربوط به چگونگی خاک است . کمبود پتاشیم  منجربه پیدایش ساقه های لاغرونرم میگردد ومقدارفیصدی قند را پائین میسازد . بعضا ً سوختاندن برگ های نیشکر بعد ازجمع آوری آن باعث افزایش کود پتاشیم میگردد درآن صورت ضرورت به ستفاده کود پتاشیم نمیباشد .

زمان کاشت

درنواحی گرم میتوان درهرتاریخ که خواسته باشیم به کشت آن اقدام نمایم درنواحی که دارای زمستان ملایم میداشته باشد کشت آنرا درخزان ویا دربهارانجام داد . به هرحال درجه حرارت 20 درجه سانتی گراد را درنظرگرفته به کشت آن اقدام مینماین که این مسله را نباید فراموش کرد .

طریق کاشت

برای کشت نیشکرازقلمه های استفاده میکنند که 5 – 3 بند داشته باشد . درهربند جوانه این وجود دارد که میتواند تولید ساقه نماید . قلمه های جوان رشد میکند وجوانه های ضعیف میمرند وازرشد بازمیماند بنا ء ً بمنظوراقتصادی شدن این کار قلمه های سالم خوب وبهترانتخاب شود وکاشته شود .برای کاشت هرهکتارنیشکراز 10 – 3 قلمه ضرورت است براساس قدرت تولیدی مزرعه ومقدارقلمه مورد نیازلازم است از 0،1 الی 0،25 هکتارقلمه را برای کشت هرهکتارزمین اصلی درنظرگرفته شود . برای کاشت نیشکرجوی های به عمق درحدود 50 سانتی متروفاصله بین قلمه یک الی 40 سانتی مترتعین شده است . روی قلمه هارا درحدود 10 الی 15 سانتی مترخاک میدهند وبلافاصله آبیاری مینمایند . ودرهمین جاست که کود نایتروجن را مورد استفاده قرارمیدهد ،زیرا این حالت مفید ومثمراست. برای خاک دادن روی قلمه میتوان ازدوصفحه دیکی متقابل ویا درسرکارکوچک استفاده نمود بعد ازآنکه ساقه ها به اندازه کافی بالاآمد کود نایتروجن دار را درجوی های طرفین بته ها پاشیده وباشیارکن که روی پشته های موجود درحد فاصل درردیف کاشت عمل میکند خاک را درقسمت پاین بته ها داده وبه این طریق پشته بزرگ تری درردیف کاشت بوجود می آید وجوی های آبیاری درطرفین ردیف کاشت قرارمیگیرد .

آبیاری

باوجود نیشکربه خشکی مقاومت دارد ، اما بمنظورذخیره بیشترقند درنبات به رطوبت نیازدارد . درصورتیکه رطوبت بیشترباشد به همان پیمانه مقدارقند آن درنبات بیشترذخیره میشود .نیشکردرمرحله رشد ساقه ها به آب نسبت به مراحل دیگر بیشترنیازدارد . بناءً تجربه نشان داده است که رطوبت بیشترخاک درمرحله رشد وسریع شدن ساقه ها باعث افزایش قند آن میگردد . به هراندازه که رطوبت خاک دراین مرحله بیشترباشد به همان پیمانه حاصل آن بیشترمیگردد موضوع آبیاری نیشکرنیزبستگی به نوعیت خاک وچگونگی اقلیم دارد ، اما معمولا ً بعد ازغرس کردن قلمه ها آبیاری صورت میگیرد یعنی ( سه روزبعد ازغرس کردن قلمه ) . آبیاری دوم 17 روزبعد صورت میگیرد . بدین ترتیب نیشکردرطول دوران نموئی خود به 66 – 14 بارآبیاری ضرورت دارد .آبیاری نیشکریک ماه قبل ازبرداشت متوقف میگردد وخشاوه ونرم کردن زمین ودررساختن گیاهان هرزه تازمان ادامه میآبد که ساقه نیشکرزمین اطراف خود  را بپوشاند .

کنترول گیاهان هرزه

رقابت رشد گیاهان هرزه دردوره رشد نیشکراهمیت دارد . یعنی زمانیکه نیشکررشد میکند گیاهان هرزه نیزبه شدت رشد میکند وباعث کاشته شدن ریشه ، ساقه نیشکرمیگردد . بناءً کنترول گیاهان هرزه درمرحله رشد نبات زمان با اهمیت است لازم است دراین مرحله جلورشد گیاهان هرزه گرفته شود تا باشد ساقه نیشکربخوبی رشد ونمونماید .همچنان بمظورکنترول گیاهان هرزه ازمواد کیمیاوی یعنی توفوردی پس ازسبزشدن نیشکردرزمین استفاده کردکه باعث ازبین بردن گیاهان هرزه میگردد .توفوردی D 4 – 2 ) مواد کیمیاوی است که نباتات هرزه را ازبین برده بخود نبات یعنی نیشکرتاثیرمنفی وارد نمیکند وبرعکس باعث رشد بهترنبات ( نیشکر) میگردد.

امراض نیشکر

نیشکریکی ازمحصولات دیگری است که درآن سلامت بذرتعین کننده سلامت محصول است . دراین محصول کنترول کیمیاوی نقش اندک دارد تقریبا ً تمام امراض قارچی باکتریائی وویروسی این محصول بوسیله نی ها که به عنوان بذراستفاده میشود انتقال کیمیاوی آنها دربرابروارد ماده آلوده کننده را نمیدهد .

تعریف : مرض را میتوان به عنوان مجموع ازاخلالات دانستیم نبات تعریف کرد که دراثرعوامل زنده ویروس ها وعوامل غیرزنده ایجاد شده ونبات را ازانجام اعمال مطلوب میتالولیزم بازداشته وباعث کاهش بازده یا کیفیت محصول میگردد . نیشکردارای انواع امراض  مختلف است که عمده ترین ومخریب ترین انواع آن قرارذیل است .

پوسیده گی سرخ : پوسیده گی نیشکردرتمام نقاط حاره ونیمه حاره جهان بمشاهده رسیده وسالانه خسارات هنگفتی را به بارمیآورد . این مرض درهندوستان طی سالهای 1939 ، 1940 ، 1946 و 1947 بشکل وبائی شیوع یافته وخساره زیادی را بمیان آورد . مرض متذکره درافغانستان درولایت ننگرهارموجود بوده وخساره آن بالای انواع محلی تا % 20 راپورداده شده است .

علایم مرض

 این مرض سبب پوسیده گی سرخ رنگ برگ ها ، ساقه ها وبیخ ساقه ها میگردد درمراحل اول مشکلات است تااین مرض را تشخیص نمود . علایم اولیه آن بعد ازموسم بارانی هنگام که نموی نباتات توقف وتشکیل سکروز شروع میشود بمشاهده میرسد . تغیررنگ وپژمردن برگ های پاینی ازعلایم اولیه مرص محسوب میگردد . بعدا ً قسمت نوک برگ ها تخریب گردیده وداغ های مخطط نسبتا ً طویل درامتداد رگهای وسطی برگ ها بمشاهده میرسد . همچنان ساقه های مصاب آب خودرا باخته قسما ً چملک گردیده ونسبت به ساقه هاهی سالم سبکتربوده وبه آسانی میشکند . اگرساقه های مریض قطع وبازگردد دیده میشود که انساج بین فاصله گره های ساقه رنگ سرخ را بخود گرفته ودربعضی نقاط ساحات سفید دربین انساج مذکوردیده خواهد شد . فازپوسیده گی انساج بین ساقه معمولا ً بعد ازقطع نبات انکشاف بیشتریافته وعصاره این گونه نبات دارای بوی بد بوده وهنگام جوش دادن به سبب تبدیل سکروزبه گلوکوزوالکول حاصل خوبی ببارنمی آورد . دراخیرفصل نمو نقاط سبزرنگ نزدیک دربند های ساقه وسایرقسمت های که آب خود را باخته بالای مایسلیم داخل انساج نباتات بمشاهده میرسد . مرحله کامل این قارچ که تولید سپورهای زوجی را مینماید بنام های    T  Physalo spora  ، tulumanessiss ، alomerella tacumanessis یاد میگردد . درصنف اسکومایست طبقه بندی میگردد قارچ عامل مرض دارای مایسلیم انکشاف یافته کوارا میباشد . دروسط های زرعیه مایسلیم این قارچ کالونی سفید رنگ باقشرپنبه مانند (درنوع روشن) وبارنگ خاکی یا قشرسخت ( درنوع تیره رنگ ) تشکیل میدهد . درنوع اخیرالذکرسپورهای رکودی غیرزوجی ( کمید وسپورها ) بوفرت تولید میگردد . کونیدیا دروسط زرعیه به شکل انفرادی ویا درستروماتا stromata تشکیل گردیده اما درزخم های رگبرگ های وسطی درساختمان بخصوص که بنام البتروس یاد میگردد بوجود میآید . مهمترین وسیله انتشارقارچ مذکوراسیروس ها کلمید وسپورها وپرنثیا میباشد . البروس ها وکلمبد اسپورها حتمی درسیستم هاضمه حیوانات که ازبرگ های وبعضی نیشکرتغذیه نموده باشد ، ازبین نرفته ویا مدفوع حیوانات به شکل فعال انتشاریافته میتواند . رطوبت بلند عدم استعمال کود های متوازن کم سبب ضعف نموی نباتات میگردد . بذرمسلسل ومتداوم نبات درعین مزرعه برای چندین سال وموجودیت انواع غیرمقاوم نباتات عوامل اند که سبب تراکم مقدارزیاد مواد تلقی گردیده وباعث شیوع شکل وبائی مرض میشود .

مبارزه

عوامل که دربالا ذکر گردیده چون سبب تراکم مقدارزیادی مواد تلقیحی طی چند سال محدود میگردد ، لهذا برای جلوگیری ازآن مقررات وقایوی وحفظ الصحوی جدا ً مراعات گردد مثلا ً هنگامیکه واقعات مرص دریک مزرعه بصورت موضعی بمشاهده رسیده باید نباتات مریض کاملا ً ازبین برده شوند استعمال کود های متوازن ومناسب نموی نباتات را تقویه نموده ودرنتیجه نباتات مذکورمتحمل بیشتری درمقابل این مرض ازخود نشان میدهد . تناوب زراعتی 2 تا 3 ساله با نباتات غیرمیزبان درتقلیل مواد تلقیحی خاکزی موثرواقع میگردد .  انتخاب وبذرانواع مقاوم موثرترین طریقه کنترول مرض محسوب میگردد اما چون قارچ مذکور وقتا ً فوقتا ً نژاد های جدیدی را بوجود میآورد فلهذا پروسه انکشاف انواع مقاوم ایجاب سردی نژاد های موجود را دریک منطقه مینماید روش های جلوگیری ازمرض مذکورعبارت انداز:

الف – استفاده ازقلمه های که ازنی های سالم گرفته شده اند .

ب – ضد عفونی گرمای وکیمیای بذری قلمه ها .

ج – تناوب کشت .

د – کشت انواع مقاوم .

هـ - نابود سازی نباتات مریض را ازکشت نباتات مریض .

سیاه قاق

سیاه قاق نیشکردرساحه اقیانوس آرام ممالک افریقائی ، امریکای جنوبی وآسیائی بمشاهده رسیده است . مرض مذکورخسارات هنگفت را درارجنتاین ، هندستان ، یوراگوئی وافریقای جنوبی ببارمی آورد . نوع آسیائی نیشکر Ssccharum  spontaneum درمقابل این مرض فوق العاده حساس میباشد درکشورما نمونه های این مرض درسال 1944 ازولسوالی بهسود ولایت ننگرهار جمع آوری وتشخیص گردیده وانواع محلی نیشکردرولایت ننگرهار درمقابل آن حساس راپورداده شده است .

علایم مرض

علایم مرض قسم سورمهای شلاق مانند درقسمت فوقانی ساقه ها بمشاهده می رسد . سورمهای مولده ائی طویل متشکل ازانساج پندک های نهائی وگل آذین نبات ولکه های سپورهای سیاه رنگ عامل مرض میباشد . درمراحل اولیه انکشاف مرض این سورمها توسط یک قشر نفره مانند تقریبا ً رنگ پوسیده بوده ودرحقیقت پیدرمس انساج نبات میزبان میباشد . بعد ازمدت این قشرترکیده ولکه های سپوری که حاوی ملیون ها سپورهای سیاه رنگ وبودرمانند میباشد . ازقسمت تحتانی ساقه های مصاب ، ساقه گگ های جانبی بوجود آمده وتولید سورتهای بالای آنها صورت میگیرد درصورت مصابیت موضعی سورمهای شلاق مانند درقسمت فوقانی نبات تولید نگردیده بلکه بالای یک یا چند ساقه گگ های جانبی بوجود میآیند ، نموی نباتات مصاب بطی گردیده ساقه ها باریک وضعیف مانده وحتی قبل ازتولید سورمهای شلاق مانند مرض مذکوررا میتوان تشخیص نمود .

عامل ودوان مرض

عامل مرض Ustilugo scitaminae فامیل Ustilagina ceae ردیف Ustilaginales صنف Basidiomy cetes میباشد .قارچ عامل سیاه قاق نیشکربرای نخستین مرتبه تحت نام علمی Ustilago sacchari درسال 1870 تشریح گردید بعدا ً تثبیت گردید که سپورهای قارچ عامل سیاه قاق نیشکرنسبت به سپورهای U-socchari بزرگترمیباشد ازاین سبب این قارچ بنام Scitaminae ustilago مسمی گردید . سپورهای این قارچ شکل بیضوی داشته رنگ آنها نصواری ودیوارحجروی شان لشم میباشد .قطرسپورهای مذکوربه 10 – 5 میکرون میرسد . این سپورها فوق العاده سبک بوده وتوسط عریان باد ازیک منطقه به منطقه دیگر به سهولت انتشارمیآبد . چون نبات نیشکردرحقیقت وقفه موسمی ندارد ، فلهذا قارچ مذکوربه آسانی میتواند میزبان مناسب خود را بیابد انتشاراین مرض توسط زرع قلمه های مصاب، سپورهای مربوط درپندک های رکودی وجریان باد صورت میگیرد .

مبارزه

بهترین طریقه مبارزه بااین مرض ازبین بردن منابع مواد تلقیحی میباشد . درصورتیکه شیوع مرض دریک مزرعه محدود به چند نبات باشد شلاق ها حاوی کتله های سپوررا باید به احتیاط قطع وجمع آوری نمود . کوشش شود تا ازافتادن مقدارزیاد سپورها به زمین خود داری گردد، شلاق های جمع آوری شده درمحل مصون عمیقا ً دفن ویا سوختانده شود ازبذرقلمه های مصاب جداً خود داری صورت گیرد . قلمه ها ازنباتات سالم وعاری ازمرض انتخاب گردد برای اطمینان بیشترقلمه ها باید محلول داده شود فیصدی کلوراید سن Agallol  باارتباط Aretan برای مدت پنج دقیقه فرو برده شوند ازفورمالین یک فیصدی نیزبه این منظوراستفاده شده میتواند . بعد ازاستعمال فورمالین ، قلمه هابرای مدت دوساعت توسط تکه های مرطو ب پوشانیده شود . معرفی وبذرانواع مقاوم بهترین طریقه کنترول مرض محسوب میگردد اما بخاطر باید داشت که ازبذرمسلسل چندین ساله انواع مقاوم نیز باید خود داری نمود .

موزائیک

ویروس موزائیک نیشکردرسرتاسرجهان وسیعا ً انتشارداشته وسالانه سبب ضایعات هنگفتی میگردد . این ویروس علاوه برنیشکریکعده نباتات اقتصادی مهم ائی جواری ، باجره ، ارزن ویک تعداد زیاد گیاهان هرزه را نیزمورد حمله قرارمیدهد .گرچه ازشیوع این مرض درافغانستان راپورری دردست نیست ، اما منابع معتبرعلمی خارجی شیوع مرض را جهان شمول ونشائت این ویروس را ازشرق راپورداده اند .

علایم مرض

علایم اولیه مرض  مذکورشش هفته بعد ازبذرنباتات ظاهرمیگردد لکه های کمرنگ درانساج سبزبرگها باحاشیه هاکمتربمشاهده میرسد . لکه های مذکوردارای اشکال وجسامت های مختلف بوده حتی بالای عین برگ یکسان نمیباشد . جسامت این لکه ممکن است بالای یک نوع نیشکرکوچک وبالای نوع دیگری بزرگ باشد . شکل آنها معمولا ً بیضوی یا کروی غیرمنظم بوده ومحورطویل آنها به امتداد رگبرگ وسطی توسعه میابد . همچنان این لکه ها محدود به ساحه داخل رگبرگ ها نبوده وعرض آنها نیزیکسان نمیباشد چون درتمام انواع نیشکرعلایم مرض هنگام بخوبی مشاهده میشود که برگ ها جدیدا ً به باد شدن شروع نماید ، فلهذا علایم مرض را باید بالای برگ های جوان جستجو نمود . رنگ لکه هابالای ساقه های نباتات نیزتولید گردیده وعلایم ثانوی مرض مذکورمحسوب میگردد .گرچه تظاهراین گونه لکه ها بالای تمام انواع نیشکردیده نمیشود ما درانواع که به مشاهده رسیده است معمولا ً بعد ازمواجه شدن به شعاع قوی آفتاب به سرعت انکشاف میآبد . درچنین واقعات لکه های مذکوربه داغ های نیشکرتبدیل شده وسرانجام به نوده های عمیق انکشاف میآبد ساقه های مریض ضعیف وباریک باقی مانده وبعضا ً رنگ انساج داخلی آنها نیزتغیرمینماید .

عامل ودوران مرض

عامل مرض : Suyur cane mosiac virus

نام مترادیف : Succharum  virus  و Sugarcane virus

وزن ویروس موزائیک نیشکربصورت اوسط دارای طول 760+10 ملی مایکرون وقطر 13- 12 ملی مایکرون میباشد . ویروس مذکوردرحرارت بین 55 – 53 درجه سانتی گراد فعال گردیده ودرمحلول به رقابت (100 : 1 قدرت مصابیت خود را ازدست میدهد . این ویروس درعصاره نباتات مصاب درحرارت اتاق برای مدت 2 تا 24 ساعت فعال باقی مانده میتواند .

مبارزه

مبارزه باموزائیک نیشکرایجاب مینماید که تاحد مقدارانواع مقاوم نباتات نیشکربذرگردد . نباتات مصاب ازمزارع باید کاملا ً ازبین برده شود ازبین بردن میزبانهای وحشی این ویروس مخصوصا ً نباتات sorgham halepense ، Rottboeilia پنداشته میشود .

جمع آوری نیشکر

نیشکرباسرد شدن هوا دراوائیل خزان شروع به رسیدن میکند ومقدارزیاد مواد قندی را درخود ذخیره میکند . این رسیدن را ادامه پیدا میکند تاسرمای زمستان باعث وقفه دررشد ونمو نیشکرگردد . برداشت نیشکردرکشورما نیزباسرد شدن هوا آغازمیگردد . درقسمت برداشت نیشکرنباید فراموش کرد که معمولا ً ابتدا مزرعه را آتش میزنند تا برگ های نبات بسوزد ، درصورتیکه برگها به صورت درست سوخت توسط استعمال مواد کیمیاوی که بنام گراماکسون برگ های آنرا خشکانید وبعدا ً آنرا آتش زد وبعدا ً به قطع نمودن ساقه ها اقدام میکنیم . درجمع آوری آن ازماشین های میکانیزه شده نیزمیتوانیم استفاده نمایم ومحصول را به موترهای مورد نیازبارگیری مینماید . به هراندازه که انتقال نیشکربعد ازقطع شدن به کارخانه ویا فابریکه تولید قند سریع ترویا بوقت مناسب صورت گیرد تلفات قند کمتراست بناءً توجه شود که بعد ازقطع نیشکربه فرصت مناسب بدون گذشت زمان به فابریکات تولید قند انتقال داده شود .